زهرا رمضانی- فاطمه طاری‌بخش، گروه دانشگاه: از وقتی سروکله کرونا در این مرز و بوم پیدا شد، گویی قصه پزشکانی که می‌خواهند با قبولی در آزمون دستیاری به مرحله تخصص برسند، پرغصه شده است. آزمونی که نقطه‌عطف در روند تحصیلی و طبیعتا آینده کاری پذیرفته‌شدگان به‌شمار می‌رود، اما مشخص هم نیست چه زمانی قرار است داوطلبان شرکت‌کننده در این آزمون که در این بیش از یک سال هم می‌شود که در میدان مبارزه نابرابر با کرونا هم حضور داشته‌اند، روی آرامش ببینند. اگر بخواهیم کمی به عقب برگردیم، باید بگوییم دردسرهای داوطلبان آزمون دستیاری از دوره چهل‌و‌هشتمش آغاز شد، آزمونی که تعداد تخلفاتش آن هم در وضعیتی که همگی از کار سخت کادر درمان سخن می‌گفتند، غیرقابل باور بود. درنهایت نیز کار به جایی رسید که بیش از 6 هزار داوطلب از متولیان برگزاری این آزمون به دیوان عدالت اداری شکایت کرده و از آنها درخواست کمک کردند.
آغاز غصه‌دار شدن قصه داوطلبان از چهل‌و‌هشتمین آزمون دستیاری
اولین دلیلی که با عصبانیت داوطلبان آزمون سال 98 روبه‌رو شد، عدم‌رعایت فاصله 9ماهه از اعلام منابع آزمون تا تاریخ برگزاری بود، یعنی در عمل داوطلبان فرصتی برای خواندن منابعی معرفی‌شده، نداشتند. مولفه دیگری که نارضایتی آنها را به همراه داشت، عدم‌رعایت آیین‌نامه برگزاری این آزمون بود. به عبارت دیگر طبق آیین‌نامه آزمون دستیاری، قانون اجازه می‌دهد در طول سال، تنها یک‌بار این آزمون برگزار شود؛ اما مسئولان تصمیم گرفته بودند تا این مهم را برای چهل‌و‌هشتمین دوره آزمون نادیده بگیرند. درحالیکه فاصله زمانی برگزاری آزمون دوره ۴۶ با آزمون دوره ۴۷، حدود ۱۷ ماه بود، اما بعد از اعلام زمان برگزاری آزمون چهل‌و‌هشتم برای اسفندماه 99، این زمان تنها 5 ماه با آزمون قبلی فاصله داشت، همین بی‌توجهی به قانون هم باعث شد تا داوطلبان با جمع‌آوری هزاران امضا به زمان برگزاری آزمون اعتراض کنند و درنهایت هم با پیگیری‌های زیاد داوطلبان آزمون چهل‌و‌هشتم تیر‌ماه به رقابت پرداختند. البته نباید این مساله را فراموش کرد که تغییر چندین‌باره زمان برگزاری، استرس زیادی را به شرکت‌کنندگان وارد کرده بود.
هرچند تصور می‌شد تصمیم‌گیری‌های خلق‌الساعه یکی از میراث معاونت آموزشی دولت قبلی است، اما به‌نظر می‌رسد مساله آزمون دستیاری با دیگر مباحث مرتبط با دانشجویان علوم پزشکی فرق دارد. به‌طوری‌که مسئولان مرتبط با برگزاری این آزمون تصمیم گرفته‌‌اند به هر نحوی که شده هر سال، ماجرای جدیدی را پیش روی داوطلبان بگذارند. علی‌رغم اینکه در دوره قبل، تغییر منابع آزمون چالش‌های جدی‌ای را برای داوطلبان ایجاد می‌کند و باعث اعتراض آنها شده بود، این بار تصمیم گرفته شده تا برای همیشه منابع قدیمی به‌عنوان منابع آزمون تلقی شوند. در اصل برای آزمون چهل‌و‌هشتم دست بردن در منابع آزمون به‌گونه‌ای دیگر تجربه شده بود، به‌طوری‌که تغییر منبع درسی مانند «جراحی» بعد از یک سال از تغییر آن و عدم‌تغییر منابعی مانند «گوش و حلق و بینی»، «پاتولوژی»، «رادیولوژی» و «فارماکولوژی» درحالیکه بیش از 5 سال از عدم‌تغییر آنها گذشته بود، باعث اعتراض شد، اما امسال براساس خبری که از دستورکار نودوپنجمین نشست شورای آموزش پزشکی و تخصصی منتشر شده، ظاهرا قرار نیست غصه شرکت‌کنندگان در این آزمون به این زودی به پایان برسد.
خواب جدید شورای آموزش پزشکی برای پزشکانی که می‌خواهند تخصص بگیرند
در خبری که براساس دستورکار این دوره از نشست شورای آموزش پزشکی به دست‌مان رسیده، قرار است 3 مساله مورد بررسی قرار بگیرد. اما موضوع مهم اینکه قرار است تاریخ اعلام منابع درسی و سال چاپ آن در تمامی آزمون‌های دبیرخانه شورای آموزش پزشکی و تخصصی حسب شرایط و نیاز آموزشی کشور با استعلام از هیات ممتحنه رشته مرتبط توسط دبیرخانه تعیین و ابلاغ شود، یعنی این امکان وجود دارد که بعضا از منابعی در آزمون استفاده شود که برای بیش از 10 سال پیش هستند. این دستورکار یک تبصره قابل تامل هم دارد، تبصره‌ای که اجازه می‌دهد کلیه مصوبات و مقررات مغایر با این بند از زمان ابلاغ آن به بعد ملغی شود؛ قانونی که عملا یک نوع دیکتاتوری را در روند برگزاری آزمون دستیاری ایجاد می‌کند.
اما این همه ماجرا نیست، در ابتدای این دستورکار آمده، هر آنچه در نودوپنجمین نشست شورای آموزش پزشکی به تصویب می‌رسد، از چهل‌و‌نهمین آزمون قابل اجرا است، درحالیکه روند برگزاری این دوره از آزمون آغاز شده و عملا نمی‌توان مصوبات این شورا را حداقل برای این دوره از آزمون لحاظ کرد. جالب اینجاست که پیش‌تر قرار بود این دوره از آزمون 5 اسفندماه امسال برگزار شود، اما چندی پیش اردیبهشت‌ماه سال آینده به‌عنوان زمان قطعی برگزاری آزمون چهل‌و‌نهم مطرح شد؛ اما مشخص نیست به چه دلیل متولیان امر اصرار دارند نه‌تنها تغییرات بعضا عجیب و غریبی را در روند آزمون اعمال کنند، بلکه می‌خواهند این تصمیم به آزمون امسال هم برسد.
عده‌ای به‌دنبال بی‌اعتبار شدن پزشکی ایران در دنیا هستند
هامون سبطی که پزشکی خوانده و دبیر کارگروه آموزش دیده‌بان شفافیت و عدالت است؛ درباره دلیل اعمال تغییرات جدید در آزمون دستیاری پزشکی گفت: «این مساله را در دو سطح می‌توان بررسی کرد؛ اول آسیب‌های این تغییرات و دوم آسیب‌شناسی دلیل چنین اتفاقاتی در کشور. در سطح نخست موضوع را با ذکر مثالی توضیح می‌دهم. امروز اگر بیماری دچار عفونت گوش بوده و پرده گوشش پاره شده باشد و اگر پزشک گوش او را شست‌وشو دهد، ممکن است این کار موجب عفونت داخلی مغز شده و مننژیت و درنهایت مرگ بیمار را به‌همراه بیاورد. قطعا پزشکی که دچار چنین خطایی می‌شود در دادگاه‌های تخصصی نظام پزشکی محکوم خواهد شد؛ چراکه کاری برخلاف علم روز انجام داده است و باید تاوان بدهد یا اگر کسی اسیدی بخورد و دچار سوختگی مری شود و پزشک ضداسید تجویز کند یا کورتون درمانی شدید انجام دهد و باعث شود وضعیت مریض بدتر شود در دادگاه‌های نظام پزشکی محکوم می‌شود.»
او در توضیح بیشتر این مساله ادامه داد: «درحال‌حاضر بحث 15 هزار پزشک نخبه و جوان کشور این است که افراد معدودی در وزارت بهداشت آنها را مجبور کرده‌اند از کتاب‌هایی علم پزشکی را بیاموزند (منابعی که حتی در آزمون دستیاری مرجع تلقی می‌شوند) که گزاره‌هایی ازجمله دو نمونه بالا را درست تلقی می‌کنند؛ گزاره‌هایی که باعث مرگ مریض می‌شوند و در عمل بهداشت جامعه را به‌خطر می‌اندازد. مایه تاسف است که ما با چنین پدیده‌ای روبه‌رو می‌شویم که پزشکی ایران را -که همیشه جزء پزشکی‌های پیشرو در جهان بوده- دچار بی‌آبرویی و بی‌اعتباری می‌کنند.»
چگونه عده‌ای می‌توانند نخبگان را تشویق به مهاجرت کنند؟
دبیر کارگروه آموزش‌دیده‌بان شفافیت و عدالت درباره پیش‌نویس دستور کار نودوپنجمین نشست شورای آموزش پزشکی تصریح کرد: «این پیش‌نویس در راستای رسیدن به اهداف ضدعلمی و ضدملی است، یعنی نهایتا دست یکی، دو نفر را در عمل بازگذاشته است که منابع را به‌روز نکنند و هر زمانی که خواستند هر منبعی را برای امتحان اعلام کنند، حتی می‌توانند منبعی را تغییر بدهند و زمان آزمون را هر زمان که بخواهند اعلام کنند. این نوع انحصارها زمینه‌ساز مفسده است و قطعا در این مصوبه بحث تعارض منافع ایجاد می‌شود، البته گزارش‌هایی به دست‌مان رسیده که درحال بررسی بیشتر هستیم. اما بحث کلان‌تر و مهم‌تری که سریعا باید افراد تصمیم‌گیرنده در کشور به آن ورود پیدا کنند، این است که چگونه امکان دارد یک یا دو فرد این‌گونه اعتبار ملی کشور را زیرسوال ببرند و نخبگان کشور را ناامید کنند و در راستای تشویق نخبگان به مهاجرت گام بردارند و این رفتارهای ناروای خود را درلباس قانون دربیاورند؟»
سبطی در پاسخ به اینکه مگر منابعی که به‌عنوان رفرنس آزمون دستیاری می‌آید در دانشگاه‌ها تدریس نمی‌شود، گفت: «این منابع فقط در کلاس‌های آمادگی برای آزمون دستیاری تدریس می‌شود. جالب اینجاست که تمامی استادان نیز به این مساله اشاره می‌کنند که به‌کارگیری مباحث این کتاب‌ها کار اشتباهی بوده و ممکن است آینده کاری آنها را به خطر بیندازند. نباید فراموش کرد که این مطالب مربوط به 9 یا 10 سال پیش است و اگر پزشکی از این منابع استفاده کند هم به مردم آسیب می‌رساند و هم در دادگاه‌های تخصصی محکوم شده و درنتیجه باید غرامت بدهد، حتی ممکن است تا حد باطل شدن جواز طبابتش هم پیش برود، درواقع پزشکان را برای منافع شخصی خود یا لج و لجبازی‌های کودکانه دچار تناقض علمی کرده‌اند.»
سبطی به مشکلات چندسال اخیر آزمون دستیاری اشاره کرد و گفت: «مشکل از مجریان قانون و دیوان عدالت اداری است، با توجه به اینکه تخلف چندین نفر در وزارت بهداشت محرز و حکم اولیه و حکم قطعی مجمع دیوان صادر شده است، این افراد را مجازات نمی‌کنند و مجازات نکردن آنها باعث می‌شود این‌گونه جامعه پزشکی را به ریشخند بگیرند و هم مفهوم قانون و قانونگذاری را زیرسوال ببرند.»
او در توضیح بیشتر این مساله ادامه داد: «قطعا قانون باید توسط فردی گذاشته شود که فهیم باشد، یعنی به‌گونه‌ای قانون را وضع کند که افراد مشمول این قانون اقناع شوند که اجرای این قانون در کل به نفع جامعه است. درحال‌حاضر ما با قانونی روبه‌رو هستیم که نه‌تنها افرادی که مشمول آن می‌شوند، بلکه تمامی جامعه منطقا نمی‌پذیرند که این قانون به نفع آنها خواهد بود. استفاده از منابع قدیمی قطعا به نفع جامعه و پزشکان نیست، بنابراین ما با یک آسیب‌شناسی خطرناک روبه‌رو هستیم. قانونگذاری به افرادی که صلاحیتی در این زمینه دارند، سپرده نشده است.»
مجلس باید بستر چنین قانونگذاری‌هایی در کشور را جمع کند
سبطی با نقد نحوه قانونگذاری صحبت‌هایش را این‌طور ادامه داد: «مجلس شورای اسلامی باید به این مساله ورود کند. در هر کشوری قانونگذاری به پارلمان آن کشور سپرده می‌شود، درحالیکه ما قوانین آموزشی را به شوراها می‌سپاریم که درنهایت داخل شوراها هیات‌هایی شکل گرفته و کار را جلو می‌برند، نتیجه این مساله هم این وضعیتی است که می‌بینیم. مصوبه‌ای که براساس آن قرار است در حوزه مهمی مانند اینکه پزشکان ما از چه منابعی استفاده کرده و چه زمانی آزمون بدهند، تنها دو، سه نفر تصمیم‌گیرنده باشند که انحصارگرایانه و فسادزاست.»
دبیر کارگروه آموزش‌دیده‌بان شفافیت و عدالت به استفاده نابجای این افراد از قانون اشاره و تصریح کرد: «در اصل این افراد از قانون برای اعمال دیکتاتوری استفاده ابزاری می‌کنند اما قانون برای این است که عدالت در میان مردم از سوی حکومت اجرا شود. استفاده ابزاری از قانون ناشی از این است که به‌جای اینکه قانونگذاری را به پارلمان و مجلس بسپاریم به شوراها واگذار کرده‌ایم. در ضمن قانون باید قابلیت پیش‌بینی داشته باشد، اینکه یک هیات هروقت خواست بتواند کتاب‌ها یا منابع آزمون یا زمان آن را تغییر دهد، با ماهیت قانون منافات دارد. قانون باید پایداری داشته باشد و طبیعی است اینکه عده‌ای هر لحظه که خواستند، بتوانند قانون را تغییر بدهند باز هم با نفس قانون در منافات است، بنابراین پیش‌نویس دستور کار این شورا نمونه کاملی از غیرقانون است نه قانون. مجلس شورای اسلامی باید به مباحثی مانند این ورود جدی داشته و ذی‌نفعان هم مساله را به کمیسیون اصل90 و کمیسیون آموزش و تحقیقات ارجاع دهند تا دیگر شاهد چنین اتفاقاتی نباشیم؛ چراکه چنین مسائلی هم نخبگان را دلسرد می‌کند و هم مفهوم قانون را زیر سوال می‌برد و فقط هزینه‌بر دست حکومت و ملت است.»
او درباره تبصره دستورکار نودوپنجمین نشست شورای آموزش پزشکی و تخصصی که براساس آن قانونگذاری در آینده را نیز ملغی می‌کند، ادامه داد: «این تبصره غیرقانونی است و این ماجرایی است که هم نیاز به برنامه‌ریزی سالانه دارد و شما برای عملی کردن چنین مصوبه‌ای حداقل یک‌سال باید به کسانی که ذی‌نفع هستند، فرصت دهید. قطعا این تبصره اصلا قانون نیست، بلکه نمونه بارزی از غیرقانون و حتی ضدقانون است. از سوی دیگر اگر این پیش‌نویس تصویب شود با واکنش‌های شدید روبه‌رو خواهد بود یا حتی ممکن است نسبت به افرادی اعلام جرم شود که از اختیارات‌شان این‌گونه سوءاستفاده می‌کنند. قطعا مجلس، دیده‌بان، نهادهای مردمی و وکلا نسبت به این قضیه واکنش نشان خواهند داد، چون بدعت نادرستی را پیاده خواهد کرد.»
سبطی درباره مشکلات دوره قبل آزمون گفت: «دوره قبل قرار بود آزمون در اسفندماه برگزار شود که درنهایت در تیر‌ماه برگزار شد، همچنین پیگیری‌های ما در آن برهه باعث شد از پنج‌منبع، سه‌منبع عوض شود، در حالی که دومنبع باقی‌مانده هم بسیار قدیمی هستند. درحال‌حاضر هم عده‌ای به‌دنبال تغییرات جدید برای آزمون دستیاری هستند. جالب اینجاست که یکی از شعب دیوان عدالت اداری هم در این زمینه مقصر است؛ چراکه شکایت ذی‌نفعان مبنی‌بر قدیمی بودن منابع و مشکل‌دار بودن آنها را نمی‌پذیرد. دلیل عدم این پذیرش هم آن است که داوطلبان هنوز در آزمون دستیاری ثبت‌نام نکرده‌اند، در حالی که کاملا واضح است که پزشکان جوان جزء شرکت‌کننده‌ها در این آزمون هستند.»
او در همین زمینه ادامه داد: «این شعبه در عمل وقت‌کشی می‌کند و برخلاف عرف دیوان عدالت اداری عمل می‌کند. اینکه چه نیتی از این کار دارد مشخص نیست اما آنچه واضح است اینکه همین شعبه در سال گذشته مشکلات معاونت آموزشی را جرم تلقی کرده اما چرا امسال از صدور دستور موقت و کمک به احقاق‌حق به بهانه نامعمول خودداری می‌کند باید پیگیری شود.»
منبع:فرهیختگان